(fot. Marta Krupińska)

      Ochrona lasu jest częścią działalności gospodarki leśnej, mającej przede wszystkim na celu zabezpieczanie lasu przed szkodami powodowanymi przez czynniki abiotyczne (będące skutkiem działania czynników natury nieożywionej, np. klimatycznych), biotyczne (powstające w wyniku oddziaływania organizmów żywych) oraz antropogeniczne (powodowane działalnością człowieka).

Czynniki abiotyczne

Z czynników przyrody nieożywionej wyrządzających gospodarczo istotne szkody
w drzewostanach nadleśnictwa wymienić należy:

• śniegołomy,
• sadź,
• okiść śnieżna,
• uszkodzenia od wiatru,
• zakłócenia stosunków wodnych,
• niskie i wysokie temperatury.

Rozkład przestrzenny szkód powstałych od czynników abiotycznych jest nierównomierny na obszarze działania nadleśnictwa. Przestrzenne występowanie tego rodzaju uszkodzeń ma charakter rozproszony. Do czynników narażających drzewostany na szkody od czynników atmosferycznych jest przede wszystkim niedostosowanie składu gatunkowego drzewostanów od warunków siedliskowych - monokultury Św i  So. W nocy z dnia 18 na 19 stycznia 2007 roku huragan Cyryl dokonał katastrofalnych zniszczeń w drzewostanach nadleśnictwa. Szkody wystąpiły we wszystkich leśnictwach wchodzących w skład Nadleśnictwa Świdnica.

Wiatrowały i wiatrołomy (fot. Adam Garbowski)

Skutki huraganu Cyryl

W ramach porządkowania drzewostanów z wywrotów i złomów, a także drzew zamierających na skutek gradacji szkodliwych owadów wywołanej huraganem w latach 2007 - 2008 pozyskano 165 000 m3 drewna. Większą część pozyskanego drewna stanowiły wywroty. Wśród gatunków drzew najbardziej ucierpiał świerk, którego pozyskano ponad 80 tys. m3,
w czym wywroty ponad 62 tys. m3. Wydarzenie to miało bardzo negatywne skutki w roku następnym, gdyż huragan bardzo osłabił drzewostany.

Okresowo notowane są szkody w lasach wyrządzane przez opady śniegu (okiść śnieżna) bądź też sadź, które przyczyniają się do wyginania i połamania wielu drzew.

Okiść (fot. Marta Krupińska)

Czynniki biotyczne

Szkody wywołane przez huragan Cyryl uruchomiły gradację kornika drukarza oraz rytownika
w drzewostanach świerkowych, które dominują na terenie nadleśnictwa. W roku 2008 wyznaczono i usunięto poza strefę zagrożenia 22 000 m3 zasiedlonego przez szkodniki wtórne drewna.

Odłowy kornika drukarza do pułapki feromonowej (fot. Marta Krupińska)

W wyniku gradacji wyznaczono prawie 16 tys. drzew trocinowych. W roku 2009 do dnia 30 czerwca wyznaczono i usunięto poza strefę zagrożenia 3 200 m3 drewna zasiedlonego co pozwala sądzić, że gradacja została opanowana. Zdestabilizowane przez huragan drzewostany są jednak poważnie zagrożone i wymagają stałego monitoringu połączonego z bieżącym wyznaczaniem i usuwaniem drzew zasiedlonych.

Kolejna gradacja nastąpiła w latach 2015-2020, kiedy to warunki pogodowe, a w szczególności niewielka ilość opadów atmosferycznych zarówno w okresie zimowym, jak również w trakcie sezonu wegetacyjnego przyczyniły się do osłabienia zwłaszcza drzewostanów świerkowych. Deficyt wody, wysokie temperatury, sprzyjały rozwojowi grzybów patogenicznych takich jak Heterobasidion annosum oraz grzyby z rodzaju Armillaria. Następstwem wystąpienia powyższych czynników i narastającego osłabienia drzewostanów głównie świerkowych, był wzrost populacji szkodliwych owadów kambiofagicznych, a w szczególności kornika drukarza i rytownika pospolitego. W tym okresie pozyskano następujące ilości posuszu świerkowego:

• 2015 – 26 000 m3
• 2016 – 81 500 m3
• 2017 – 77 500 m3
• 2018 – 105 000 m3
• 2019 – 97 000 m3
• 2020 – 28 500 m3

Posusz świerkowy (fot. Adam Garbowski)

Metody ochrony drzewostanów przed szkodnikami wtórnymi to:

• utrzymywanie właściwego stanu sanitarnego: systematyczne usuwanie drzew chorych, osłabionych, złomów, wywrotów, przestrzeganie terminów wywozu drewna z lasu,
• wykładanie drzew pułapkowych w postaci ściętych drzew bądź jeżeli to możliwe przeznaczanie na ten cel wiatrołomów/wiatrowałów
• wykładanie pułapek feromonowych do których odławia się szkodliwe owady.

Na terenie Nadleśnictwa Świdnica prowadzona jest kompleksowo - ogniskowa metoda zwalczania szkodników owadzich poprzez ochronę pożytecznych mrówek, które odgrywają nie małą rolę niszcząc kornika drukarza i rytownika pospolitego. Oprócz tego na terenie nadleśnictwa prowadzi się ochronę ptaków owadożernych poprzez wykonywanie czynności zmierzających do zwiększania ich liczebności przez zabezpieczanie dobrych warunków do gniazdowania, wprowadzanie odpowiednich krzewów, pozostawianie drzew dziuplastych
i wywieszanie sztucznych gniazd lęgowych, jak też dokarmianie w okresach zimowych przy grubej pokrywie śnieżnej.

Budka lęgowa (fot. Adam Garbowski)

Do czynników biotycznych odgrywających istotną rolę należą uszkodzenia od zwierzyny łownej. W uprawach - zgryzanie pędów wierzchołkowych, a w starszych drzewostanach  - najczęściej spałowanie.  Przed tą zwierzyną nadleśnictwo zabezpiecza średnio w roku ponad 250 hektarów upraw stosując odpowiednio repelenty głównie na gatunki liściaste oraz ogrodzenia powierzchni upraw (rocznie w granicach 60 ha).

Zabezpieczanie sadzonek przed zgryzaniem (fot. Adam Garbowski)

Czynniki antropogeniczne

Do najistotniejszych czynników antropogenicznych oddziaływając na lasy Nadleśnictwa Świdnica należą:

• zanieczyszczenia przemysłowe,
• pożary,
• zaśmiecanie lasów.

Dzikie wysypiska śmieci na terenie Nadleśnictwa Świdnica (fot. Nadleśnictwo Świdnica)

Charakterystykę jakościową i ilościową zanieczyszczeń atmosferycznych powietrza prowadzi się poprzez monitoring powietrza atmosferycznego w następujących rodzajach sieci:

• krajowa sieć stacji podstawowych,
• sieć nadzoru ogólnego,
• sieć regionalna (wojewódzka i międzywojewódzka),
• sieć lokalna monitoringu zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego.

Na terenie nadleśnictwa stwierdzono gwałtowny spadek ilości zanieczyszczeń w powietrzu
w 1990 roku. W ostatnich latach obserwuje się znacznie łagodniejszy, jednak systematyczny spadek stężeń zanieczyszczeń w większości badanych miejscowości. Jest to związane
z ograniczeniem wielkości produkcji wielkoprzemysłowej oraz ze skuteczną realizacją inwestycji proekologicznych zmierzających do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza w największych zakładach przemysłowych.

W minionym okresie gospodarczym na terenie Nadleśnictwa Świdnica odnotowano powstanie 46 pożarów, obejmujących swym zasięgiem powierzchnię 6,06 ha, (średnia powierzchnia pożaru wyniosła 0,13 ha). Największą grupę stanowią pożary, których główna przyczyna nie była ustalona tj. 45,65%, następna grupa to pożary spowodowane przez ingerencję ludzką, czyli podpalenia tj. 17,39% oraz 13,04 % dotyczyło pożarów zaistniałych w wyniku przerzutów
z gruntów graniczących z gruntami leśnymi.